مقدمه
طب سوزنی که به زبان چینی به آن جن جیو (ZHEN JIU) گفته می‌شود روشی است که با فروکردن سوزنهای بسیار نازک به نقاط خاصی از بدن باعث تسکین درد و یا درمان مشکل خاصی از بیمار می‌شود. براساس تئوری طب سوزنی، این نقاط خاص بر روی مریدین‌هایی (MERIDIANS) قرار دارند که یک نوع انرژی حیاتی به نام «چی» (QI) در آنها جریان دارند.طب سوزنی از اواخر قرن بیستم توسط محققان مورد تحقیقات جدی علمی قرارگرفته است، هم از جهت نحوه اثر آن و پایه هایش و هم از جهت اثرات بالینیش. اما همچنان توافقی در مورد این مسایل میان دانشمندان و درمانگران حاصل نشده است. و بسیاری از مقالات به این جمع بندی رسیده‌اند که شاید اثرات آن ناشی از اثر پلاسبو باشد.سازمان بهداشت جهانی و موسسه ملی سلامت آمریکا اعلان کرده‌اند که طب سوزنی در درمان مشکلات عصبی و درد می‌تواند موثر باشد با این حال این گزارشها به شدت مورد انتقاد قرار گرفته‌اند از این جهت که بر اساس مطالعات خطادار و دارای متودولوژی ضعیف بنا شده‌اند. با این حال در این مورد توافق وجود دارد که طب سوزنی اگر از طرف یک متخصص طب سوزنی انجام شود و سوزنهای استریل مورد استفاده قرار گیرند روش بی خطری است و نیاز به تحقیقات بیشتر در مورد آن وجود دارد.
تاریخچه طب سوزنی
تاریخچه استفاده از طب سوزنی در کشور چین به ((عصر حجر)) باز می‌گردد که در آن زمان از سنگهایی نوک تیز به نام «بیان شی» (BIAN SHI) استفاده می‌شد. سوزنهای سنگی طب سوزنی مربوط به پنج هزار سال پیش توسط باستان شناسان در کشور چین کشف شده‌است. اولین کتاب چینی که در آن در مورد طب سوزنی بحث شده‌است کتاب «طب داخلی کلاسیک امپراطور زرد» می‌باشد که در حدود ۲۳۰۰ سال پیش نوشته شده‌است. در این کتاب از انواع سوزنهای فلزی، مریدین‌ها و نقاط خاص بر روی آنها، انواع روش‌های فروکردن سوزن در بدن و انواع مختلف بیماریهایی که می‌توان با استفاده از طب سوزنی آنها را درمان نمود بحث شده‌است
طب سوزنی چیست؟
طب سوزنی شاخه ای از طب سنتی چین و یکی از معروفترین رشته های طب مکمل می باشد.قدمت این علم به ۲۵۰۰ سال پیش برمی گردد. استفاده از طب سوزنی تا قرنها به آسیا محدود می شد تا اینکه فرانسوی ها در قرن ۱۶ میلادی با آن آشنا شدند و استفاده از آن را در اروپا گسترش دادند.
بین پزشکان مختلف در صحت و سقم طب سوزنی اختلاف نظر وجود داشت تا اینکه سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۱۹۷۵ استفاده از طب سوزنی در تشخیص و درمان بیماریها را رسما تأیید کرد .
موارد مؤثر در طب سوزنی
تاثیرگذاری طب سوزنی برای این دردها و بیماری ها بیشتر است:
-تهوع ناشی از شیمی درمانی
-سردرد
-فیبرومیالژی (درد مزمن در نقاط اتصال عضلات)
-درد زایمان
-درد کمر
-قاعدگی دردناک
-میگرن
-آرتروز
-درد دندان
-بیماری آرنج تنیس بازان
هنوز به طور دقیق مشخص نشده که طب سوزنی چرا و چگونه میزان درد را کاهش می دهد. مطالعات متعدد نشان داده است که طب سوزنی بر روی برخی از افراد، اثری کم دارد و یا بی اثر است. هر چند که نوع درمان استفاده شده برای برخی از افراد موثر نیز بوده است.
مزایای طب سوزنی
مزایای طب سوزنی باعث افزایش روز به روز استفاده از ان شده است، مهمترین مزایای ان عبارتند از:
۱- بسیار ارزان است.
۲- ساده است و در همه جا قابل انجام است.
۳- موثر بودن ان ثابت شده است.
۴- اگر توسط فرد متخصص انجام شود، عارضه ای ندارد.
طب سوزنی علیرغم همه مزایا، دارای عوارض جانبی نیز می باشد که باید به آنها نیز توجه شود:
۱- امکان انتقال ایدز و هپاتیت B در صورت استفاده از سوزن های غیر استریل یا غیر یکبار مصرف.
۲- ضعف، بی حالی و غش کردن بیمار تحت درمان در صورت تحریک نقاط ممنوعه.
۳- درمان نشدن و حتی ایجاد مشکلات جدید در صورت تحریک نادرست نقاط که همه’ این عوارض در صورتی که درمان توسط متخصص طب سورنی انجام شود، به صفر خواهد رسید…
زمان ورود این طب به ایران
– طب سوزنى ۲۰ سال است که در ایران رایج شده و در قدیم به صورت موردى پزشکان اقدام به این نوع طبابت مى کردند. هم اکنون پزشکان زیادى هستند که با گرفتن مجوز از سازمان بهداشت و درمان پروانه فعالیت گرفته اند.
دوره درمان طب سوزنی
– اغلب بیماران ما وقتى از درمان به وسیله طب پزشکى ناامید مى شوند به ما مراجعه مى کنند ولى چقدر خوب بود که قبل از هر مراجعه به بیمارستان و مصرف کردن دارو به ما مراجعه کنند. بیشتر افرادى که دچار بیمارى هاى مزمن مى شوند به ما مراجعه مى کنند یا کسانى که از عمل جراحى بنا به شرایط جسمانى و روحى و روانى شان ترس دارند، به استفاده از طب سوزنى رغبت نشان مى دهند. ولى باز هم مى گویم طب سوزنى درمان قطعى بیمارى نیست، تسکین دهنده درد است.
هزینه درمان طب سوزنی
– تمامى لوازم مصرفى این نوع طب از خارج تهیه مى شود. اغلب پزشکانى که با این نوع طب به درمان بیماران خود مى پردازند، خود شخصاً به چین یا کشورهاى تولید کننده ابزارآلات طب سوزنى مى روند و لوازم مورد نیاز را وارد مى کنند. اغلب لوازم یک بار مصرف هستند. پس مى بینید که باید نسبت به ویزیت پزشکان دیگر کمى بالاتر باشد. این طب به صورت یک یا دو جلسه در ماه نیست. ما براى بیمار نسخه تجویز نمى کنیم. در این طب شاید ۱۰ جلسه متوالى باید بیمار مراجعه و تحت درمان قرار گیرد.
به طوری که تخمین زده می شود حدود ۸۵ درصد مردم، در دوره ای از زندگی خود، کمردرد را تجربه می کنند. در سال گذشته در نشریه پزشکی بریتانیا (British Medical Journal) نتایج دو رشته تحقیقات درباره کمر درد، انتشار یافته بودند که هر دو نشان می دادند ، یک دوره کوتاه طب سوزنی می تواند برای بیماران مبتلا به کمردرد، مفید واقع شود.
اثرات جانبی طب مکمل و جایگزین
امروزه از طب مکمل و آلترنیتیو ـ به طور فزاینده‌ای ـ برای تشخیص و درمان بیماری‌های حساسیتی استفاده می‌شود و مطالعات بسیاری در این زمنیه وجود دارد که فواید و خواص این شیوه‌های درمانی را گزارش میکند. این مقاله در حقیقت با مرور این دو شیوه قصد دارد تا خطرات احتمالی این دو شیوه از درمان‌های طبی را بررسی کند. توانایی و خاصیت نهفته در بسیاری از شیوه‌های درمانی گیاهی ممکن است موجب تبدیل شدن آلرژی‌ها و حساسیت‌ها به آماس‌های پوستی شود و به ندرت علائم ایمونوگلوبین IgE-medicated در آنها بروز میکند.
جراحت‌های احتمالی که بعد از طب سوزنی در بدن ایجاد می‌شود ممکن است موجب آسیب رساندن به ریه، قلب، بروز HIV و آسیب‌های نخاعی شود. هپاتیت و عفونت باکتریال غشای درونی قلب نیز از جمله عفونت‌هایی است که بعد ازطب سوزنی، احتمالشان اگرچه کم، اما وجود دارد.
عوراض عفونی
استفاده نامناسب از سوزنهای طب سوزنی و یا استفاده مجدد از یک سوزن بدون استریزه کردن و یا شیوه‌های غلط استریزه کردن و بی دقتی در این زمینه باعث بروز عفونت بعد از انجام طب سوزنی می‌شود. در تحقیقی که در استرالیا انجام گرفته و قبلا به آن اشاره شد، عفونت‌های پوستی بعد از انجام طب سوزنی در ۱۲۸ نفر از ۳۲۲۲ موردی که طب سوزنی را برای درمان انتخاب کرده‌بودند گزارش شده است.
هپاتیت، HIV و آماس غشای درونی قلب از جمله مواردی بوده که بعد از طب سوزنی در معدودی از افراد ایجاد شده است.
نمونه واضح و روشن ابتلا به هپاتیت B به دلیل سهل‌انگاری متخصصین، مربوط به دو متخصص طب سوزنی است که به ترتیب موجب آلودگی ۳۶ و ۳۵ بیمار شده‌اند. میزان ابتلای بیمارانی که تا ۱۵۰ بار سوزن دریافت کرده‌اند ۹ درصد و میزان ابتلای بیمارانی که بالغ بر ۴۵۰ سوزن دریافت کرده‌اند ۳۳ درصد بوده است.
در مورد ابتلا به عفونت HIV هر چند که این احتمال پایین است اما طب سوزنی ممکن است موجب بروز این بیماری شود.
نگاهی به دو روی سکّه طب سوزنی
با رسیدن به دوره سالمندی، بیماری‌های مختلفی به سراغ افراد می‌آید که از آن میان، آرتروز یا در اصطلاح پزشکان، آرتریت دژنراتیو یکی از مهم‌ترین‌ها و شایع‌ترین بیماریها محسوب می‌شود.
این بیماری اثرات چشمگیر و قابل توجهی بر کیفیت زندگی بیماران می‌گذارد و به‌ویژه میزان فعالیت آنها را محدود میکند. این مساله به‌طور ثانویه، عوارض ناخوشایندی نظیر افزایش احتمال ابتلا به لخته‌شدن خون در عروق اندام‌های تحتانی، چاقی و بیماری‌های دیگر را فراهم میکند. پس هرگونه کوششی در تسکین دردهای ناشی از آرتروز مفاصل افراد سالمند و درمان این بیماری، نه تنها کیفیت زندگی آنها را بهبود می‌بخشد بلکه منافع بسیار دیگری به شکل کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگر نیز در پی دارد.
در گذشته بخش عمده‌ای از درمان این بیماران به استفاده از داروهای ضد التهابی اختصاص داشت. این داروها اگرچه با کاهش التهاب، بر این بیماری تاثیر مفید و مناسبی می‌گذارند اما از طرف دیگر عوارض چندی نیز به همراه دارند. به همین دلیل، طی سال‌های اخیر نگاه‌ها به روش‌های درمانی جدید مثل طب سوزنی جلب شده است. طب سوزنی از گذشته‌های دور با مخالفت و جبهه‌گیری بسیاری از پزشکان مواجه بوده است. شاید ادعای عاملان طب سوزنی در درمان برخی سرطان‌ها و بیماری‌های صعب‌العلاج، علت جبهه‌گیری پزشکان در برابر آنها شده است اما زمانی که متخصصین طب سوزنی ادعا کرده‌اند توانسته‌اند درد بیماران را ساکت کنند، اکثر پزشکان با آنها مخالفتی نکرده‌اند و تسکین درد با روش‌های طب سوزنی را به دلایل مختلف علمی توجیه کرده و پذیرفته‌اند. به‌طور مثال، بسیاری از پزشکان معتقدند تحریک سوزنهای مورد استفاده در طب سوزنی به طرق مختلف، باعث تحریک ترشح مواد مخدر درونزا در قسمت‌های مختلف مغز می‌شود (ازجمله اندورفین‌ها) که این مواد متعاقبا با تسکین درد بیمار و کاهش علائم و ناراحتی‌های وی همراه است طب سوزنی این قدرت و خاصیت را دارد که شفای واقعی یک بیماری را تحقق بخشد و فقط به از بین بردن نشانه‌های بیماری محدود نمی‌شود.
اما مهمترین اثرات طب سوزنی شامل تسکین درد، اثری آرامش بخش در روح و روان، اثر تحریک‌کنندگی سیستم ایمنی بدن، اثر هموستاتیکی به‌عنوان مثال بر روی فشار خون و قند خون، اثر باز کردن عضلات به‌عنوان مثال جراحات حاصله از ورزش و نیز آسم و درمان اعتیاد نیکوتین، الکل، خوردن، موادمخدر و… است.
مهمترین مزایای طب سوزنی نیز مانند ارزان بودن، اینکه ساده است و در همه جا قابل انجام می‌باشد، موثر بودن آن ثابت شده و اگر توسط فرد متخصص انجام شود، هیچگونه عارضه‌ای ندارد نیز باعث افزایش روز به روز استفاده از آن شده است.
خطرات و ریسک های طب سوزنی
چنانچه شما برای شروع درمان با طب سوزنی، نزد یک دکتر متخصص بروید، خطرات استفاده از این روش درمانی بسیار پایین است. اما لازم است از برخی از خطرات و عوارض جانبی احتمالی نیز آگاه باشید:
-درد، خونریزی یا کبودی در بخش هایی سوزن خورده
-صدمه به اعضای داخلی همچون ریه (در صورتی که سوزن با فشار و به صورت عمیق وارد شود)
-بیماری های عفونی مانند هپاتیت و ایدز (در صورت استفاده از سوزن های مستعمل)